బ్యాంక్ చెక్ రూల్స్: చెక్ జారీ చేసే ముందు ఈ 5 ముఖ్యమైన విషయాలు గుర్తుంచుకోండి. ఇప్పటి రోజుల్లో ఆర్థిక మోసాలు (financial frauds) రోజురోజుకు పెరుగుతున్నాయి. ముఖ్యంగా బ్యాంక్ చెక్కులను ఉపయోగించి చాలా మంది మోసాలకు గురవుతున్నారు. అందుకే చెక్కులు జారీ చేసే ముందు కొన్ని ముఖ్యమైన నియమాలు తెలుసుకోవడం, పాటించడం చాలా అవసరం. లేదంటే మీ ఖాతాలోని మొత్తం డబ్బు ఏదైనా మోసగాడు తీసుకునే ప్రమాదం ఉంది.
ఈ వ్యాసంలో బ్యాంక్ చెక్కులను సురక్షితంగా ఉపయోగించడానికి అవసరమైన 5 ముఖ్యమైన నియమాలు తెలియజేస్తున్నాం. అలాగే, చెక్కు జారీ చేసే ముందు ఎలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలో కూడా వివరంగా చూద్దాం.
చెక్కులు అంటే ఏమిటి? (What is a Bank Cheque?)
బ్యాంక్ చెక్కు (Bank Cheque) అనేది ఒక లిఖితపూర్వక పేమెంట్ పద్ధతి. ఇది బ్యాంక్ ఖాతాదారు తన ఖాతాలోని డబ్బును ఇతర వ్యక్తికి బదిలీ చేయడానికి ఉపయోగించే చట్టబద్ధమైన పత్రం.
చెక్కులో ఉండే ముఖ్యమైన అంశాలు:
| అంశం | వివరణ |
|---|---|
| పేరు (Payee Name) | డబ్బు తీసుకునే వ్యక్తి పేరు. |
| తేదీ (Date) | చెక్కు జారీ చేసిన తేదీ. |
| మొత్తం (Amount) | అంకెల్లో మరియు అక్షరాల్లో రాయాలి. |
| సంతకం (Signature) | చెక్కు జారీ చేసిన వ్యక్తి సంతకం తప్పనిసరి. |
| చెక్కు నంబర్ (Cheque Number) | ప్రతి చెక్కుకు ఓ ప్రత్యేక సంఖ్య ఉంటుంది. |
| IFSC & MICR కోడ్ | బ్యాంకు గుర్తింపు కోసం ఉపయోగించే కోడ్స్. |
చెక్కుల ఉపయోగంలో ఈ 5 తప్పని సరి నియమాలు పాటించండి
1. ఖాళీ చెక్కుపై సంతకం చేయొద్దు (Do Not Sign on a Blank Cheque)
చాలా మంది పొరపాటుగా ఖాళీ చెక్కు (Blank Cheque) మీద ముందుగా సంతకం చేసి ఉంచుతారు. ఇది చాలా పెద్ద ప్రమాదం.
- మీరు సంతకం చేసిన ఖాళీ చెక్కును ఎవరికైనా ఇచ్చితే, వారు తమకు నచ్చిన మొత్తం నింపుకోవచ్చు.
- మీ ఖాతాలో ఎంత డబ్బు ఉన్నా అది మొత్తం తీసేసే అవకాశం ఉంటుంది.
- చెక్కు తప్పుడు వ్యక్తి చేతిలో పడితే అది దుర్వినియోగం (Misuse) కావచ్చు.
👉 సురక్షిత చిట్కా: చెక్కులో మొత్తం (Amount) మరియు లబ్ధిదారుని పేరు (Payee Name) పూర్తి చేసి, అప్పుడు మాత్రమే సంతకం చేయండి.
2. రద్దు చేయబడ్డ చెక్కును జాగ్రత్తగా ఉంచండి (Handle Cancelled Cheques Safely)
రద్దు చేసిన చెక్కు (Cancelled Cheque) అనేది చాలా సందర్భాల్లో అవసరం అవుతుంది, ఉదాహరణకు:
- బ్యాంకు లోన్‌ (Bank Loan)
- క్రెడిట్ కార్డు అప్లికేషన్‌ (Credit Card Application)
- KYC వెరిఫికేషన్ (KYC Verification)
రద్దు చేసిన చెక్కును ఇలా భద్రంగా ఉంచాలి:
చెక్కుపై పెద్ద అక్షరాల్లో “CANCELLED” అని వ్రాయండి.
MICR కోడ్ చింపివేయడం లేదా మరకలు పెట్టడం ఉత్తమం.
ఈ చెక్కులో ఏవైనా ఖాళీలు ఉంటే, అవి పూరించండి.
3. చెక్కును క్రాస్ చేయడం మర్చిపోవద్దు (Always Cross the Cheque for Safety)
చెక్కును దుర్వినియోగం కాకుండా కాపాడేందుకు క్రాస్ చెయ్యడం చాలా అవసరం.
✍️ క్రాస్ చెయ్యడం ఎలా?
- చెక్కుపై రెండు గీతలు (//) వేసి “A/C Payee Only” అని రాయండి.
- ఇలా చేస్తే, ఆ చెక్కును కేవలం బ్యాంక్ అకౌంట్ లోకి మాత్రమే జమ చేయొచ్చు.
- ఇది నగదు రూపంలో మార్చలేని విధంగా చేస్తుంది.
☑️ ప్రయోజనం: ఇలా చేయడం వల్ల చెక్కు ఎవరైనా దొంగిలించినా, నేరుగా నగదుగా మార్చుకోవడం కుదరదు.
4. చెక్కు ఇచ్చే ముందు ఖాతాలో డబ్బు ఉందా చూడండి (Ensure Sufficient Funds Before Issuing a Cheque)
మీరు చెక్కు ఇచ్చే ముందు ఖచ్చితంగా మీ ఖాతాలో తగినంత బ్యాలెన్స్ ఉందా లేదో చెక్ చేసుకోండి.
- మీ ఖాతాలో సరైన మొత్తంలో డబ్బు లేకపోతే, చెక్కు బౌన్స్ అవుతుంది.
- చెక్కు బౌన్స్ అయితే, బ్యాంకు మీకు జరిమానా (Penalty) విధిస్తుంది.
- కేవలం జరిమానానే కాదు, చట్టపరమైన సమస్యలు కూడా ఎదుర్కోవాల్సి వస్తుంది.
☑️ చట్టపరమైన పరిణామాలు:
చెక్ బౌన్స్ అవడం భారతదేశంలో నేరంగా (Legal Offense) పరిగణించబడుతుంది. Negotiable Instruments Act, 1881 ప్రకారం, చెక్కు బౌన్స్ అయితే 2 సంవత్సరాల వరకు జైలు శిక్ష లేదా జరిమానా విధించవచ్చు.
5. చెక్కుపై తారీఖు స్పష్టంగా రాయండి (Write the Date Clearly and Correctly)
చెక్కుపై సరైన తేదీ లేకుంటే:
బ్యాంకు చెక్కును తిరస్కరించవచ్చు.
పోస్ట్ డేటెడ్ చెక్క్ (Post-Dated Cheque) అనుకోకుండా ఇవ్వవచ్చు.
చెక్కు ముదిరిన చెక్కు (Stale Cheque) అయిపోతే, బ్యాంకు చెల్లించదు.
☑️ సరైన పద్ధతిలో చెక్కు ఎలా జారీ చేయాలి?
- DD/MM/YYYY ఫార్మాట్‌లో తేదీ రాయండి.
- 3 నెలల లోపు మాత్రమే చెక్కు చెల్లుబాటు అవుతుంది.
- పోస్ట్ డేటెడ్ చెక్కు ఇస్తే, అది మీ బ్యాంక్ బ్యాలెన్స్‌కు తగ్గట్టు ఉందో లేదో ధృవీకరించుకోండి.
చెక్ ఉపయోగంపై తరచుగా అడిగే ప్రశ్నలు (FAQs)
1. చెక్కుపై “Self” అని రాస్తే ఏమౌతుంది?
👉 “Self” అని రాస్తే, ఆ చెక్కును ఖాతాదారుడు తన అకౌంట్ నుంచే నగదు తీసుకునేందుకు ఉపయోగించుకోవచ్చు.
2. చెక్కు ఎన్ని రోజుల వరకు చెల్లుబాటు అవుతుంది?
👉 భారతదేశంలో చెక్కుల చెల్లుబాటు 3 నెలలు మాత్రమే ఉంటుంది.
3. ఒక చెక్కుపై ఎర్ర పెన్నుతో సంతకం చేయొచ్చా?
👉 కాదు, చెక్కుపై నీలం లేదా నల్ల పెన్నుతో మాత్రమే సంతకం చేయాలి.
4. చెక్కు తప్పుగా నింపినప్పుడు దాన్ని ఎలా రద్దు చేయాలి?
👉 చెక్కుపై “CANCELLED” అని రాసి దానిని నిలిపివేయవచ్చు.
5. ఎవరైనా నా చెక్కును దుర్వినియోగం చేస్తే ఏమి చేయాలి?
👉 వెంటనే మీ బ్యాంకును సంప్రదించి Stop Payment Request ఇవ్వండి.
బ్యాంక్ చెక్కులు సురక్షితంగా ఉపయోగించాలంటే పైన చెప్పిన 5 ముఖ్యమైన నియమాలను పాటించాలి. చెక్కులను జారీ చేసే ముందు ఖాళీగా సంతకం చేయకూడదు, క్రాస్ చెయ్యాలి, ఖాతాలో డబ్బు ఉందా చూడాలి, తేదీ స్పష్టంగా రాయాలి.
మీ డబ్బును కాపాడుకోవాలంటే బ్యాంక్ చెక్కు నియమాలను పాటించడం తప్పనిసరి!
